Ontdekking in het zwembad van Elsene

Het zwembad van Elsene is een stukje Brussels erfgoed, met zijn historische voorgevel en de grote 20ste eeuwse zwembadhal, beiden geklasseerd. De gebouwen zijn het werk van architecten Alexandre Cooreman en Jules Rau. Minder geweten is dat ook de kuip van het zwembad bijzondere waarde heeft. De kuip werd gebouwd in 1904 volgens de plannen van François Hennebique, een pionier van het gewapend beton, nadat de eerste bakstenen kuip scheurde kort nadat die geplaatst was. In die tijd stond het gebruik van gewapend beton nog in zijn kinderschoenen. De kuip wordt beschouwd als een van de eerste toepassingen van gewapend beton in het Brussels gewest die bovendien nog altijd in gebruik is.

Een opmerkelijke ontdekking

Tijdens de restauratiewerken werd de kuip gestript om deze te inspecteren en grondig te renoveren. Toen de verschillende functionele en decoratieve elementen werden weggehaald, bleek dat de oorspronkelijke vorm van de kuip afweek van die die zichtbaar was voor de werken, en dus niet de gebruikelijke rechthoekige vorm had. De achterwand van de kuip is gegolfd, en de horizontale randen komen op gelijke hoogte met het waterniveau, onder de loopvlakken rond het zwembad. Dit stemt overeen met een historisch plan van het bad dat gevonden werd tijdens de studiefase.

Volgens de directie Cultureel erfgoed (Urban.brussels) die het restauratieproject mee opvolgt, geeft deze specifieke vormgeving het zwembad een lichtheid, een ongewone originaliteit, meer bezieling en getuigt het van een ietwat ander gebruik van openbare baden in de jaren 1900. Elke gedeeltelijke afbraak die noodzakelijk is om voornamelijk technische en duurzaamheidsredenen, vereist een precieze documentatie van de bestaande toestand om sporen te bewaren van deze honderdjarige getuige.

Ook de gemeente Elsene is enthousiast over de ontdekking: “De symmetrie van de gegolfde rand is een toegevoegde waarde aan de specifieke architectuur van dit gebouw,” vertelt Romain De Reusme, schepen van Openbare werken van Elsene. “De historische duikplank benadrukt deze symmetrie en die van de grote zwembadhal. Behalve de gegolfde rand is het wenselijk om ook de duikplank te behouden, indien dit mogelijk is volgens onze huidige veiligheidsnormen.”

Restauratie van de Hennebique-kuip

De lopende werken hebben tot doel om het zwembad opnieuw waterdicht te maken en geschikt voor een blijvend gebruik met maximaal behoud van de originele elementen, met inbegrip van de kuip van gewapend beton. Een van de voorziene interventies is het plaatsen van een opmerkelijke techniek genaamd kathodische bescherming, waarbij gelijkstroom voorkomt dat het metaal in het gewapend beton kan roesten, wat de levensduur verlengt.

Voor de afwerking van het bad baseert het bouwteam zich op historische foto’s, zodat het zwembad er op termijn weer zal uitzien zoals in 1904: met een zwart-witte betegeling in dambordpatroon. Dit patroon verdween in de loop der tijden onder verf en nadien onder een liner. In combinatie met de opmerkelijke vorm van de achterwand, zal het zwembad meer dan ooit een historische uitstraling hebben.

“We zijn ontzettend trots op ons erfgoed en engageren ons om deze te behouden en door te geven aan toekomstige generaties,” benadrukt Béa Diallo, Elsense schepen van Sport. “Deze aanpassing zal een impact hebben op de sportactiviteiten, maar gezien de esthetische en erfgoedwaarde is de gemeente bereid om dit op zich te nemen. Het vereist enkele kleine aanpassingen om de vereisten van het erfgoed te verzoenen met de vereisten van de sportbeoefening voor iedereen. Het zwembad zal namelijk altijd gebruikt worden en het is belangrijk dat het toegankelijk, praktisch en functioneel is. Het feit dat het zwembad van Elsene gerestaureerd wordt en zijn authenticiteit terugkrijgt met behoud van zijn gebruik en zelfs een verbetering daarvan dankzij nieuwe infrastructuren die de toegankelijkheid voor iedereen garanderen, is iets waarover we ons alleen maar kunnen verheugen.”